Pierwotnie system podwójnego mandatu miał obowiązywać już od 1 stycznia 2022 roku, jednak konieczność dostosowania systemu teleinformatycznego policji spowodowała duże opóźnienie. Nowelizację kodeksu wykroczeń uchwalono razem z nowym taryfikatorem mandatów, który przewiduje znacznie surowsze kary. Recydywa w przypadku przekraczania dozwolonej prędkości o 31 km/h lub więcej, nieprawidłowe zachowanie wobec pieszych, niedozwolone wyprzedzanie i brak należytej ostrożności w określonych sytuacjach oznacza karę nie mniejszą, niż dwukrotność minimalnej stawki za dane wykroczenie. Zmiany zachodzą także w systemie punktów karnych.
System podwójnego mandatu wchodzi w życie od 17 września 2022 r.
Rozmaite statystyki pokazują korelację pomiędzy liczbą „drobnych” wykroczeń popełnianych przez kierowców a prawdopodobieństwem uczestniczenia w wypadku drogowym. Czyli zdarzeniu, w którym dochodzi do śmierci, uszczerbku na zdrowiu lub uszkodzenia ciała człowieka. Wprowadzenie systemu podwójnych mandatów ma być odpowiedzią na nieodpowiedzialne zachowania kierowców, którzy stwarzają poważne zagrożenie bezpieczeństwa dla siebie i pozostałych uczestników ruchu drogowego.
Przykłady? W artykule z czerwca Auto Świat i Szkoła Bezpiecznej Jazdy Renault cytowały badania holenderskiego instytutu. Według SWOV 6% aut, które uczestniczą we wszelkiego typu kolizjach w Holandii, prowadzą kierowcy z 9-cioma lub więcej mandatami na koncie, otrzymanymi w ciągu poprzedniego roku. Co ciekawe, badaczy zainteresował sam fakt uczestnictwa w zdarzeniu lub wypadku drogowym. Bardziej adekwatne byłyby dane na temat „kartoteki” winnych sprawców. Dyskusyjna metodyka jednej publikacji nie zmieni faktu, że kierowca, który regularnie nie przestrzega pewnych przepisów, będzie traktowany ostrzej. Nawet jeśli wcześniejsze występki nigdy nie wyrządziły komuś krzywdy.
Wyższe kary w systemie podwójnego mandatu za recydywę w ciągu 2 lat
W założeniu perspektywa dotkliwej sankcji finansowej ma zdusić w zarodku rozwijające się skłonności do ryzykownych zachowań i nawyków naginania przepisów ruchu drogowego. W świetle prawa recydywistą za kółkiem zostanie każdy, kto w okresie 2 lat popełni wykroczenie z tej samej kategorii. Okres recydywy zacznie biec w momencie prawomocnego ukarania, czyli przyjęcia mandatu lub wydania ostatecznego wyroku przez sąd. Przy wykroczeniu popełnionym 17 września 2022 r., którego sprawa sądowa zakończyła się 1 grudnia 2022 r., recydywą w systemie podwójnego mandatu będzie popełnienie kolejnego wykroczenie do 1 grudnia 2024 r.
Pamiętaj, że sprawa może trafić przed sąd nie tylko wtedy, gdy korzystasz z prawa do odmowy przyjęcia mandatu. Policjant również może samodzielnie zdecydować, że dane wykroczenie zasługuje na wyższą karę, niż przewiduje taryfikator. Wtedy nie wystawia mandatu, tylko od razu kieruje wniosek o ukaranie sprawcy do sądu. Co to oznacza dla kierowców-recydywistów? System podwójnego mandatu umożliwia zasądzenie dwukrotnie wyższej grzywny, niż określają to odpowiednie dla danego przypadku przepisy. Praktyka pokaże, czy i jak sądy będą korzystać z tego narzędzia. Dolną granicę kary określa dwukrotność minimalnej stawki z taryfikatora mandatów.
System podwójnego mandatu – wykroczenia, stawki w taryfikatorze
Podstawowy przepis, który umożliwi wlepianie drakońskich kar, zawiera się w art. 38 § 2 Kodeksu Wykroczeń. Zgodnie z nim „Kierującemu pojazdem mechanicznym ukaranemu za wykroczenie określone w art. 86 § 1a i 2, art. 86b § 1, art. 87 § 1, art. 92 § 2, art. 92a § 2, art. 92b, art. 94 § 1 albo art. 97a, który w ciągu dwóch lat od ostatniego prawomocnego ukarania popełnia to samo wykroczenie, wymierza się karę grzywny w wysokości nie niższej niż dwukrotność dolnej granicy ustawowego zagrożenia”.
Poniżej lista wykroczeń objętych systemem podwójnego mandatu, wraz z dolnymi stawkami z taryfikatora i najniższą możliwą karą w przypadku recydywy w ciągu 2 lat od prawomocnego ukarania:
- nieprawidłowe wyprzedzanie (w miejscu niedozwolonym, ze złej strony, manewr wykonany wobec pojazdu uprzywilejowanego w terenie zabudowanym) – 1000 zł ×2 = 2000 zł;
- wykroczenia wobec pieszych (m.in. nieustąpienie pierwszeństwa na przejściu, w strefie zamieszkania, podczas włączania się do ruchu, na chodniku/drodze poprzecznej, wyprzedzanie i omijanie innych pojazdów na przejściu dla pieszych, jazda po chodniku wzdłuż jezdni, jazda w poprzek przejścia) – 1500 zł ×2 = 3000 zł;
- jazda w stanie po użyciu alkoholu lub podobnego środka:
- stan po spożyciu – min. 1000 zł, ×2 = min. 2000 zł;
- stan nietrzeźwości – min. 2500 zł, ×2 = min. 5000 zł;
- niezatrzymanie się do kontroli w celu jej uniknięcia – od 1500 do 30 000 zł, ×2 = od 3000 do 60 000 zł;
- jazda bez wymaganych uprawnień – 1500 zł ×2 = 3000 zł;
- nieprawidłowy wjazd na przejazd kolejowy (przy włączonej sygnalizacji, podczas opuszczania/podnoszenia zapór, objeżdżanie zapór, brak miejsca na natychmiastowe opuszczenie przejazdu) – 2000 zł ×2 = 4000 zł;
- brak należytej ostrożności, który skutkuje zagrożeniem bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego:
- w stanie po użyciu alkoholu lub podobnego środka – 2500 zł ×2 = 5000 zł;
- z następstwami w postaci rozstroju zdrowia lub naruszenia czynności narządów ciała poszkodowanych – 1500 zł ×2 = 3000 zł;
- przekroczenie dozwolonej prędkości o:
- 31–40 km/h – 800 zł ×2 = 1600 zł;
- 41–50 km/h – 1000 zł ×2 = 2000 zł;
- 51–60 km/h – 1500 zł ×2 = 3000 zł;
- 61–70 km/h – 2000 zł ×2 = 4000 zł;
- ponad 70 km/h – 2500 zł ×2 = 5000 zł.
Wraz z systemem podwójnego mandatu wchodzą zmiany w naliczaniu i kasowaniu punktów karnych
Od 1 września 2022 najcięższe wykroczenia będą karane 15 punktami karnymi. Do tej pory maksymalna kara za jedno przewinienie wynosiła 10 PK. Limity, których przekroczenie oznacza utratę prawa jazdy, nie ulegną podwyższeniu. Przez pierwsze 2 lata po zdobyciu uprawnień będzie to 20 PK, a dla bardziej doświadczonych kierowców 24 PK.
Wydłuży się okres, po którym punkty karne zostaną skasowane z konta kierowcy – z roku do 2 lat. Na dodatek karencja będzie się liczyć od dnia uiszczenia mandatu (lub zasądzonej grzywny), a nie od dnia popełnienia wykroczenia. Trzeba przypomnieć, że od początku 2022 roku nie ma już możliwości zmniejszenia liczby PK na koncie poprzez uczestnictwo w specjalnych szkoleniach.
Cele i uzasadnienie wprowadzenia systemu podwójnych mandatów oraz zmian w systemie punktów karnych
Podwyżkę taryfikatora ze stycznia tłumaczono m.in. wzrostem płac. Kary pieniężne straciły swoją wagę, bo stanowiły coraz mniejszą część średnich zarobków. Wyższe sankcje mają poprawić poziom bezpieczeństwa na polskich drogach – w 2021 r. doszło do ponad 22,8 tys. wypadków. Kolejnym celem nowego prawa jest także sfinansowanie remontów dróg oraz budowy nowych tras. Przedstawiciele rządu zapewniają, że „nadwyżki”, jakie przyniosą nowy taryfikator oraz system podwójnego mandatu, zasilą Krajowy Fundusz Drogowy. Zwiększeniu ściągalności kar ma służyć zaliczanie nadpłaty podatków na poczet nieuregulowanych mandatów.
Nowelizacja zasad dotyczących punktów karnych także ma skłonić kierowców do ostrożniejszej, bezpieczniejszej jazdy. Zagrożenie utratą uprawnień to nie jedyny skutek – ubezpieczyciele mogą sprawdzić konto kierowcy w systemie CEPiK, aby wyliczyć wysokość składki adekwatnie do poczynań danej osoby za kółkiem. W komunikatach prasowych podkreślano, że kierowcy bez punktów zapłacą mniej. A efekt najpewniej będzie taki, że osoby przestrzegające przepisów nie odczują zmian, za to każdy punkt karny przyniesie podwyżkę składki na OC.
Czy dzięki systemowi podwójnego mandatu liczba wypadków i ofiar radykalnie się zmniejszy? To będzie można ocenić za jakiś czas, najwcześniej na początku 2023 roku. Jeśli kierowcy faktycznie zaczną jeździć ostrożniej, to już plan pozyskania środków na inwestycje drogowe może nie wypalić.