Zwykle obywatelskie zatrzymanie odbywa się na drogach lub w obszarze ruchu drogowego. Jego celem jest powstrzymanie pijanego lub nietrzeźwego kierowcy i uniemożliwienie mu dalszej jazdy. Jednak zatrzymanie obywatelskie w rozumieniu prawnym ma o wiele szersze znaczenie.
Obywatelskie zatrzymanie a przepisy prawa
Kodeks Postępowania Karnego w art. 243 podaje następujące informacje:
- § 1. Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.
- § 2. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
Zgodnie z wymienionymi wyżej paragrafami, zatrzymanie obywatelskie musi spełnić pewne wymagania prawne, by nie było nadużyciem. Nie zastępujesz w nim funkcjonariusza policji.
Ujęcie obywatelskie a interpretacja aktów prawnych
Jak więc rozumieć postanowienia prawne, na których bazuje ujęcie obywatelskie? Chodzi o wszystkie sytuacje, w których istnieje domniemanie popełnienia wykroczenia lub przestępstwa, a w pobliżu nie ma funkcjonariuszy policji lub innych służb mogących zatrzymać podejrzanego. Zatrzymanie obywatelskie zwykle polega na:
- zatrzymaniu kierowcy pod wpływem alkoholu zanim wejdzie do auta;
- unieruchomieniu pojazdu w momencie jego zatrzymania, np. na światłach, jeśli kierowca wykazuje objawy spożycia alkoholu;
- jazdę za podejrzanym, który ucieka po dokonaniu przestępstwa;
- poinformowaniu policji o zajściu i przekazywaniu bieżących informacji.
Zatrzymanie obywatelskie nie jest równoznaczne z wykonywaniem gwałtownych pościgów za podejrzanym ani taranowaniem jego samochodu.
Zatrzymanie obywatelskie pijanego kierowcy – jak powinieneś postąpić?
W tej sytuacji potrzebujesz sporo cierpliwości i rozsądku. Zwykle zatrzymanie obywatelskie pijanego kierowcy odbywa się na jezdni w momencie, gdy ten zatrzyma się na pasach lub na światłach. Zanim do tego dojdzie, powinieneś wykonać kilka czynności:
- Bezwzględnie powiadomić policję o zajściu.
- Utrzymywać prędkość i przemieszczać się bezpośrednio za podejrzanym.
- Monitorować sytuację i wyczekiwać momentu zatrzymania się pijanego kierowcy, by uniemożliwić mu dalszą jazdę.
To prawda, że zatrzymanie obywatelskie nie należy do najłatwiejszych zadań. W przypływie emocji możesz dojść do wniosku, że najlepiej będzie zajechać drogę pijanemu kierowcy. To nie jest dobry pomysł i powinieneś unikać takich właśnie rozwiązań.
Zatrzymanie obywatelskie – co zrobić po zatrzymaniu kierowcy?
W tym momencie najważniejszy jest paragraf 2 art. 243, który był cytowany powyżej. W chwili, gdy uda ci się dokonać zatrzymania obywatelskiego, powinieneś jak najszybciej oddać podejrzanego w ręce policji. Nie jest to jednak takie proste, bo przecież siłą nie zaciągniesz takiej osoby na komisariat.
W praktyce więc paragraf ten należy interpretować następująco – uniemożliwiasz odjazd pijanemu i czekasz razem z nim do przyjazdu funkcjonariuszy. Osoby dokonujący takiego ujęcia obywatelskiego starają się wyjąć kluczyki ze stacyjki w samochodzie pijanego kierowcy.
Zatrzymanie pijanego kierowcy i obywatelska postawa – czego nie robić?
Pamiętaj, że w takiej sytuacji nie jesteś policjantem. Dlatego nie powinieneś:
- zastawiać drogi podejrzanemu, jeśli ten nadal porusza się autem;
- dokonywać niekontrolowanego pościgu, łamiąc przy tym przepisy ruchu drogowego;
- spychać pijanego do rowu lub w inny sposób wjeżdżać w niego autem;
- wzniecać konfliktu i doprowadzać do kontaktu fizycznego.
Zatrzymanie pijanego kierowcy to obywatelska postawa godna szacunku i wymagająca odwagi. Trzeba jednak dobrze rozumieć swoją rolę i nie wykraczać poza kompetencje.
Obywatelskie zatrzymanie policji – czy to możliwe?
Prawo nie wskazuje w żadnym miejscu, że zatrzymanie obywatelskie ogranicza się jedynie do cywilów. Dlatego, jeśli masz istotne podejrzenia co do zachowania funkcjonariusza, takie ujęcie jest jak najbardziej zgodne z prawem. Oczywiście, sama procedura jest bardzo podobna. Różnica jest natomiast taka, że w przypadku twojej pomyłki i jednoczesnego wejścia w kontakt fizyczny z policjantem możesz zostać dodatkowo pociągnięty do odpowiedzialności.
Gdy zatrzymany podczas ujęcia jest agresywny
Skoro ktoś wsiadł do samochodu po alkoholu, prawdopodobnie nie będzie miał żadnego problemu z tym, by okazywać agresję. Dlatego uważaj na ryzyko ataku ze strony zatrzymanego. Osoby dokonujące zatrzymania obywatelskiego zwykle starają się nie wchodzić w bezpośrednią konfrontację z takim człowiekiem.
Jeśli jednak dojdzie do sytuacji, w której podejrzane zacznie zachowywać się agresywnie, twoim prawem jest się bronić. Niekiedy nawet możesz przekroczyć zakres obrony koniecznej. Dotyczy to sytuacji, w których pijany kierowca okazuje niewspółmierną do okoliczności agresję.
Zatrzymanie obywatelskie a zniszczony samochód – co zrobić?
Może się zdarzyć, że podejrzany na różne sposoby będzie chciał wymusić na tobie oddanie mu kluczyków lub umożliwienie odjazdu. W tej sytuacji szkody powstałe z winy podejrzanego będą likwidowane z jego polisy ubezpieczeniowej OC. Jeśli jednak w czasie zatrzymania obywatelskiego postanowisz zepchnąć jego auto na pobocze, to nie możesz liczyć na odszkodowanie. W końcu to ty byłeś inicjatorem zdarzenia.
Pamiętaj o jednej rzeczy – zatrzymanie obywatelskie jest prawem, a nie obowiązkiem. Dlatego w pierwszej kolejności zgłoś taką osobę na policje i po prostu za nią jedź. Czasem lepszy skutek przyniesie poruszanie się za podejrzanym i zdawanie relacji policji o jego położeniu niż nagłe i niekontrolowane ujęcie.